ISTORIČAR ŽIVKO ANDRIJAŠEVIĆ O NOVAKU KILIBARDI
(Iz predgovora romanu Epilog crnogorske hronike)
–
Novak Kilibarda je jedna od najprepoznatljivijih ličnosti novije političke istorije Crne Gore: predsjednik Narodne stranke (1990-2000), jedan od lidera “Narodne sloge” (1996), potpredsjednik crnogorske vlade (1998-2000), poslanik u Skupštini Crne Gore (1991-2000). Prije nego što je stupio na crnogorsku višestranačku političku scenu, Novak Kilibarda bio je poznat kao profesor Univerziteta Crne Gore (tada Univerziteta “Veljko Vlahović”) i naučnik čiji su radovi iz oblasti narodne književnosti bili cijenjeni na gotovo cjelokupnom prostoru nekadašnje Jugoslavije. Od kraja sedamdesetih godina XX vijeka, počinje i njegova književna karijera.
U vrijeme dok je stasavao kao univerzitetski nastavnik, naučnik i književnik, Novak Kilibarda nije bio izvan politike. Od 1954. godine član je Saveza komunista Jugoslavije (SKJ), tadašnje vladajuće partije, a početkom sedamdesetih godina XX vijeka izabran je i za poslanika Skupštine Socijalističke Republike Crne Gore. Nesumnjivo da je njegova politička pravovjernost jednim dijelom doprinijela i da bude izabran za direktora Više pedagoške škole u Nikšiću (1971-1972), gdje je kao profesor radio od 1963. godine.
Upravo politika koja je pomogla da se jednom darovitom naučniku i uspješnom profesoru otvore vrata direktorskog kabineta i skupštinske sale, uticala je da ubrzo ostane i bez jednog i bez drugog. Kilibardin predgovor knjizi anegdota iz Crne Gore (1971), u kojoj se navode stihovi koji priznaju junaštvo i viteštvo vođi zelenaškog pokreta Krstu Popoviću, crnogorska vlast ocijenila je neoprostivim političkim i ideološkim prestupom. Svemoćna partija odmah je organizovala obračun s Kilibardom, koji je, bez ijednog glasa podrške, isključen iz SKJ i smijenjen sa mjesta direktora Više pedagoške škole, a oduzet mu je i poslanički mandat. Tokom rasprave na partijskom forumu o njegovom prestupu, Kilibardi je ponuđeno da prizna grešku ili barem da prizna da nije bio svjestan političkih posljedica koje nekoliko stihova o Krstu Popoviću mogu izazvati, te da time Partiju obaveže na nešto više uviljajnosti u obračunu s njim. Ponudu da se Kilibarda kao član Partije odrekne Kilibarde kao tumača narodne književnosti, on je odbio. Njegovo objašnjenje da narodna epika uvijek priznaje junaštvo i viteštvo neprijatelja, nije ostavilo poseban dojam na partijski aparat. Tek dvadesetak godina kasnije, sa uspostavljanjem višepartijskog sistema u Crnoj Gori, Novak Kilibarda vraća se u politiku, i to kao lider Narodne stranke.
Narodna stranka, na čijem je čelu bio Novak Kilibarda, dobila je na prvim višestranačkim izborima u Crnoj Gori, koji su održani decembra 1990. godine, oko 40.000 glasova (12,8% birača), tako da je od 125 mjesta u crnogorskom parlamentu, njoj pripalo 13 poslaničkih mandata. U crnogorskom političkom životu, Narodna stranka se deklarisala kao srpska stranka ili stranka srpskog naroda u Crnoj Gori. […] Do promjene u politici Narodne stranke dolazi sredinom devedesetih godina XX vijeka, kada Kilibarda počinje da pravi otklon od tragične politike srpskog vođe Slobodana Miloševića, i ujedno započinje ideološki zaokret. Procjenjujući da je za rušenje crnogorske vlasti, ali i za splašnjavanje unutrašnjih ideoloških podjela, neophodan savez između prosrpskih i procrnogorskih stranaka, Kilibarda sa liderom procrnogorskog Liberalnog saveza Crne Gore, Slavkom Perovićem, stvara politički savez pod imenom “Narodna sloga” (1996). Ubrzo nakon stvaranja “Narodne sloge”, dolazi do rascjepa unutar vladajuće Demokratske partije socijalista (DPS). Vođa jedne frakcije bio je Momir Bulatović, tada i kasnije bespogovorni sljedbenik Slobodana Miloševića, a druge Milo Đukanović, koji postaje predvodnik antimiloševićevske politike u Crnoj Gori. Tokom unutarpartijskih borbi, i jedna i druga strana tražila je podršku Narodne stranke Novaka Kilibarde. Tada Kilibarda odlučuje da podrži Đukanovića, objašnjavajući da time želi da pomogne slabljenje politike Slobodana Miloševića u Crnoj Gori. Od tog trenutka započinje njegova procrnogorska i suverenistička putanja, zbog koje će ga mnogi označiti ikonom političkog konvertitstva u Crnoj Gori. Bez obzira na često neumjesna i maliciozna tumačenja njegove političke nedosljednosti, ovakvo Kilibardino opredjeljenje donijelo je više političke koristi Crnoj Gori i ideji crnogorske državne nezavisnosti, nego njemu lično. Da je Kilibarda isključivo htio da postigne bolju cijenu za svoju političku trgovinu, zasigurno bi mu Beograd dao više nego što bi mogao da ponese. […]
Novak Kilibarda 